MATERI PACELATHON KELAS 7 SEMSETER 1
PACELATHON
a. Pangertene Pachelathon
Pacelathon yaiku omong-omongan wong loro utawa luwih kang duweni ancas tartamtu. Pacelathon iku uga kalebu kasusastran Jawa. Pacelathon iku asale saka tembung lingga, yaiku celathu. Celathu duwe teges omongan utawa guneman.
b. Budi Pakartine
Pacelathon
Nalika celathu, supaya mranani
saben wong kudu nggatekake budi
pakerti.
Budi
pakartine wong kang nindakake
pacelathon
iku
kudu
nganggo waton (tata cara), yaiku:
1)
Guneman ora waton guneman
2) Ngadege, lungguhe
lan obahe badan
3)
Banter lirihe swara
4) Polatane
5)
Intonasine
c. Nyemak Pacelathon
Dene
wong kang nyemak/ngrungokake pacelathon
kudu nggatekakepaugeran-paugeran yaiku:
a) Topik utawa bab kang diomongake ana ing pacelathon iku.
b)
Wong
kang nindakake pacelathon
c) Papan anggone nindakake pacelathon
d. Basa
kang Digunakake ing Pacelathon
Basa
kang digunakake kudu empan papan
nyocokaken sing omong- omongan lan sing
diajak
omong-omongan,
dadi
kudu
nggatekake
unggah-ungguh basa. Unggah-ungguh basa Jawa, yaiku
adat sopan- santun, tata krama, tata susila, nggunakake basa Jawa. Wujude unggah- ungguh basa Jawa kaperang dadi papat, yaiku ngoko lugu, ngoko alus, krama, lan krama alus.
1)
Basa
ngoko lugu
Basa
ngoko lugu, yaiku basa kang digunakake tanpa oleh kecampuran tembung
krama. Tembung-tembung kang ndhapuk ukara kabeh tembung ngoko.
Basa ngoko lugu digunakake kanggo guneman karo wong sing wis
padharakete, kayata:
a) Kanca padha kanca
b) Wong tua marang anak
c) Guru marang
muride
d) Bapak/ibu (tuan) marang rewang (abdine)
Rumuse ragam basa ngoko lugu: ngoko+
afiks (imbuhan+akhiran)
ngokoTuladhane:
a) Dita tuku gula.
b) Aku kepengin
mangan bakso.
2) Basa Ngoko alus
Basa ngoko alus, yaiku ragam basa
Jawa kang tembung- tembunge dumadi saka tembung ngoko lan kecampuran krama
inggil kanggo
ngajenising diajak guneman. Basa
ngoko alus iki biasane dienggo marang wong sing raket, nanging esih ngajeni,
yaiku:
a) Adhik marang kakange.
b) Kanca sing suwe ora tau
ketemu/urung akrab.
c) Guru marang
kepala sekolah sing sepantaran.
Rumuse ragam basa ngoko lugu: tembung
ngoko + krama inggil
+krama andhap +
afiks (awalan + imbuhan) ngoko.
Konsep gawe basa ragam ngoko alus, yaiku:
a) Tembung ngoko sing arep dienggo ngurmati
wong liya diganti dadikrama inggil, yen ora ana tetep nganggo tembung ngoko.
b) Tembung ngoko sing kanggo awak dhewe senadjan ana tembung kramainggile ora kena diganti karo krama inggil tetep nganggo tembung ngoko.
c) Ukarane kadhapuk saka tembung
ngoko + krama inggil
+ krama andhap
+ afiks (awalan
+ imbuhan) ngoko.
d) Afiks (awalan, akhiran) tetep ngoko, kejaba
ater-ater kok lan panambang –mu, diganti dadi
panjenengan.
e) Padatane basa ngoko alus iku digunakake kanggo gunem karo wongsing wis
akrab nanging esih tetep kepengin ngurmati.
Tuladhane:
a) Aja padha brisik,
Bapakku lagi sare!
b) Budhe engko arep kondur karo sapa?
3) Basa krama
Basa krama,
yaiku ragam basa Jawa kang kabeh tembunge
sing
dienggo iku nganggo tembung krama.
Rumuse: tembung
krama + afiks (awalan, akhiran)
krama.
Krama lugu digunakake kanggo:
a) Wong sing nembe kenal
b) Dhokter menyang
pasien
c) Pedagang menyang pembeli
Tuladha:
a) Samenika kula taksih wonten ing kantor.
b) Sampeyan badhe tindak
pundi?
4) Basa krama alus
Basa
krama alus, yaiku ragam basa kang
2. Nulis lan Ngandharake Pacelathon
a. Nulis Pacelathon
Sadurunge
bisa ngandharake pacelathon kanthi cetha, para
peserta
didik
digladhi nulis pacelathon. Dene
nalika nulis pacelathon iku mesthine ana paugerane.Paugeran kanggo nulis pacelathon iku kaya ing ngisor
iki.
1) Cara nulis pacelathon
a. Wujude guneman
b. Jeneng paraga ditulis
c. Gunakake tandha wacan titik loro (:) sawise jeneng paraga
d. Guneman ditulis
ing jeri tandha kutip (“….”)
e. Katrangan panggonan, wektu lan swasana
ditulis
ing
jero
tandhakurung ()
2) Ancer-ancer pacelathon
Anggone nyemak pacelathon, kudu nggatekake bab-bab kang wigatikaya ing ngisor iki.
a) Catheten bab-bab
kang
wigati,
yaiku topik
kang
diomongake, sapa kang celathu, lan papan
dumadine
pacelathon.
b) Nulis isine pacelathon, yaiku owahana saben bab kang
wigati saka pacelathon mau dadi ukara banjur ukara-ukara
iku disusun kanthi urut.
b.
Ngandharake Pacelathon
Ing
pasinaon bab iki, nalika para peserta didik wis gladhi nulis
teks pacelathon, pramila
para peserta didik kudu gladhi ngandharake
teks pacelathon. Perkara kang kudu digatekake nalika
ngandharake teks pacelathon, yaiku kudu
paham marang isine teks pacelathon
iku, lafal lan intonasine kudu trep, mimik/ekpresi (polatan
praen) kudu trep, lan solah
bawa kang ora digawe- gawe.
Tidak ada komentar:
Posting Komentar